czwartek, 27 października 2011

Mazurskie Halloween – czyli czym straszyć na dobranoc

Mazur się diabła nie boi
Diabuł w wierzeniach mazurskich nie był bytem szczególnie groźnym. Naiwność jego jest tak nieskrępowana, że bez trudu dało się go okpić. Pewnie znana jest (choćby z Wańkowicza) postać Smętka, przybierającego czasami wygląd Krzyżaka – dzisiaj to nazwa popularnej knajpki w Ełku.

Kłobuk (lataniec, zły) - coś za coś
Kłobuk sam wybierał swoje ofiary. Pojawiał się pod postacią zmokłej, budzącej litość kury, którą należało się dobrze zaopiekować. Lubił ciepło, ciemność i dobre jedzenie (Kto nie lubi?)
Przygarnięty, nocą przysparzał opiekunom wszelkich dóbr, kradnąc je u innych. Jeśli był niezadowolony z opieki mścił się na swoich gospodarzach okrutnie, co zdarzało się prędzej, czy później. Najlepiej nie mieć z nim nic do czynienia. Ostrożnie z czarnym drobiem! To nie żarty!

Odmianek – by dzieci dobrze się chowały
Bardzo nieroztropnie jest pozostawiać dzieci w kołysce lub łóżeczku bez kawałka stali. Takie bezbronne dziecię podstępnie może być podmienione na odmianka. Odmianka poznacie po znacznie większej głowie, więc nie ma większego problemu z diagnozą. Środki zaradcze też się znajdą, ale są zbyt brutalne, by je tu opisywać.

Zmora – co się komu śni
Zmory, to bardzo obsceniczne istoty. Według mazurskich fantazji, w czasie snu całowały (dziwne… najczęściej mężczyznę) mocno i z tzw. „języczkiem” powodując obok innych dolegliwości problemy z oddychaniem. Popularnym sposobem profilaktyki antyzmorowej było spanie na brzuchu. Zmora wtedy obrażała się na swoją ofiarę i niezadowolona szukała innej. Dziwnym zrządzeniem losu, a właściwie sił nieczystych, regułą było, że w postać zmory przeistaczały się kobiety.

Topich – czas idzie i godzina
Topich musi kogoś co jakiś czas utopić. Jest to nieuniknione. Ci, którym się upiecze (tym razem) słyszą wołanie: „Czas idzie i godzina, a człowieka nie ma”. Ci są bezpieczni. Gorzej z tymi, którzy topielczego zaśpiewu nie słyszą – to oni zostali wytypowani. Na Mazurach uważajcie na buty, czapki i inne przedmioty rozwieszone na nabrzeżnych gałęziach. To przynęty. Nie jest więc rozsądnie, widząc wiszące fatałaszki, zakradać się by pannę w jeziorze podglądnąć.

Wilkołek – wszystkiemu winni chrzestni
Wilkołak mazurski jest niezbyt groźnym potworem. Jego działalność ogranicza się do szkód wyrządzonych bydłu. Twór ten, to nie demon, ale podobnie jak zmora, przeobrażony człowiek – zawsze mężczyzna. Postać jego jest oczywista – wygląda jak zwykły wilk.
Jeśli podczas chrztu chrzestni myślą o głupotach, a szczególnie o zabobonach, w które oczywiście wierzyć nie wolno, skutek może być właśnie taki.

Istnieje jeszcze szerszy panteon dziwactw i cudactw. Jest mamun, krasnoludek (zżerający płuca), macica, babojędza (pożyteczna wychowawczo stwora) i są wreszcie kautki (wyobrażane teraz jako krasnoludki). Dzisiaj prawie nikt na Mazurach nie pamięta dawnych strachów. Dziwne, ale jako na wskroś tubylczą postać uważa się poczciwego, importowanego głównie z Kaszub diablika Smętka. Dawane strachy zostały zastąpione nowymi. Ludzie boją się teraz utraty pracy, nieżyczliwych sąsiadów, krzywdzących decyzji urzędów i fotoradarów.
Jednak… warto dzieciom opowiedzieć bajkę na dobranoc inną niż „chore sąsiadów sny”.

3 komentarze:

  1. ale fajne:)
    nie wiem co jest, ale genow mazurskich nei mam a w sumei zza jakiegos drzewa moglabym spotykac te stworzonka:)
    czarne kury szczegolnie:)
    i spojrzec im w oczy:)
    matko, zostac babojędzą to musi być cos:)
    hm, gdyby minister szkolnictwa wprowadzil takie nazwy nauczycieli, to mogloby byc w szkole fajnie:)
    cudnie:)!!! dzięki!!

    OdpowiedzUsuń
  2. a co sie dzieje z tymi strachami jak nie strasza poczciwych ludzi? strasza sie wzajemnie?? a czy maja jakas hierarchie i czy na przyklad babojedza jest starszneijsza od macicy a nad nimi goruje mamun???
    no ciekawe co dalej:).
    poza tym one musza cos robic zeby nei wyjsc z wprawy.

    OdpowiedzUsuń
  3. Dla nieoczekiwanych fanów Babojędzy:
    Babojędzę nazywali również "żytnią babą" i lokowali ją właśnie w życie, a pora jej szczególnej aktywności przypadała na południe. Aspołeczna działalność Babojędzy polegała na porywaniu tych dzieci, które mimo przestróg rodziców wchodziły w zboże. Generalnie postać była swego rodzaju mechanizmem niedeptania zboża.
    Dzieci często bawiły się w "babojędze". Była to zabawa podobna do "ciuciubabki" (czy jak się to tam pisze..):
    "Prowadza baba po polu,
    Łobżera się w kąkolu,
    Babo, babo, czego żądasz?
    Czy głośnego, czy cichego?"

    OdpowiedzUsuń